Η αυτάρεσκη σιωπή των Βρυξελλών στον ιταλικό πολιτικό σεισμό

Ο Ιταλός πρόεδρος Sergio Mattarella αρνήθηκε να ορίσει τον  ευρωσκεπτικιστή οικονομολόγο Paolo Savona ως επικεφαλής του Υπουργείου Οικονομικών και ο εντολοδόχος πρωθυπουργός Giuseppe Conte παραιτήθηκε, και ο πρόεδρος κάλεσε ένα πρώην υπάλληλο του ΔΝΤ, τον Carlo Cottarelli, να σχηματίσει κυβέρνηση τεχνοκρατών. Όλα αυτά συνθέτουν το σκηνικό της μεγαλύτερης πολιτικής κρίσης των τελευταίων δεκαετιών στην Ιταλία.

Η άρνηση του Προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας να αποδεχθεί έναν προτεινόμενο υπουργό είναι σύννομη, καθώς πρόκειται για μια αρμοδιότητα που του παρέχει το άρθρο 92 του ιταλικού Συντάγματος, αλλά αυτό άνοιξε τον ασκό του Αιόλου.

Η στάση του Sergio Mattarella  προκάλεσε την οργή του Matteo Salvini και του Di Maio, των ηγετών των δύο εταίρων του κυβερνητικού σχηματισμού. Πλέον στην Ιταλία λένε ότι αυτό που βιώνει σήμερα η Ιταλία  δεν είναι ούτε κρίση των κομμάτων ούτε του πολιτικού συστήματος, αλλά κατάρρευση του πλαισίου του κράτους. Κατηγορούν τις Βρυξέλλες, οι οποίες με την σιωπηλή στάση τους προφανώς επιδοκιμάζουν την στάση του Mattarella. Όμως όλοι συμφωνούν ότι πλέον η Ιταλία μπαίνει σε βαθιά νερά.

Στις Βρυξέλλες, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα δεν έκαναν κανένα σχόλιο, σχετικά με την εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης στην Ιταλία. Όταν ένας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ρωτήθηκε από το ειδησεογραφικό πρακτορείο ANSA, αρνήθηκε να κάνει δηλώσεις και παρέπεμψε στην καθιερωμένη  ενημέρωση του Τύπου. Ανάλογη στάση  αναμένεται να τηρήσει σήμερα και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Donald Tusk.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας Ιταλός πρόεδρος αρνείται  να διορίσει έναν υπουργό τον οποίο έχει προτείνει  η κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Στο παρελθόν έχει συμβεί τουλάχιστον τρεις φορές, και μια από αυτές αφορά στον Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Ο Ιταλός μεγιστάνας βρίσκονταν ήδη στο στόχαστρο της δικαιοσύνης όταν πρότεινε στον πρόεδρο Oscar Luigi Scalfaro να διορίσει τον  δικηγόρο του, τον Cesare Previti, ως Υπουργό Δικαιοσύνης. Ο πρόεδρος Scalfaro αρνήθηκε να το κάνει και ο Μπερλουσκόνι το αποδέχθηκε.

Αυτή την φορά, οι Ιταλοί ευρωσκεπτικιστές δεν δέχθηκαν ότι ο αρχηγός του κράτους μπορεί να κάνει χρήση αυτού του προνομίου και τον καταγγέλλουν κάνοντας  λόγο για στραγγαλισμό από τις Βρυξέλλες και το  "λόμπι" των διεθνών δανειστών. Ο Di Maio, έκανε λόγο για εφαρμογή της προβλεπόμενης από το Σύνταγμα διαδικασίας (άρθρο 90 του Συντάγματος) για την απόλυση του αρχηγού του κράτους η οποία όμως απαιτεί την απόλυτη πλειοψηφία των δύο σωμάτων του κοινοβουλίου σε ψηφοφορία που θα γίνει σε κοινή συνεδρίαση. Στην ιστορία της Ιταλικής Δημοκρατίας υπάρχουν πολλά προηγούμενα επίκλησης του άρθρου 90 του Συντάγματος, μεταξύ των οποίων και αυτά του Giovanni Leone, του Francesco Cossiga και του Giorgio Napolitano

Ο Πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας έχει περιορισμένες αρμοδιότητες ανάμεσα στις οποίες, όμως, είναι να διορίζει τον Πρόεδρο της Κυβέρνησης και τους υπουργούς που εκείνος θα του προτείνει. Μπορεί επίσης να διαλύει τα κοινοβουλευτικά σώματα, ένα αποτρεπτικό "όπλο" το οποίο έχει αξιοποιηθεί σε μια χώρα που έχει γνωρίσει  64 κυβερνήσεις από το 1946.

Κατά την διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, το 2011, όταν οι αγορές μαίνονταν κατά της Ιταλίας, ο πρόεδρος Giorgio Napolitano δεν δίστασε να συμμετάσχει στην απομάκρυνση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, δίδοντας την εντολή στον Mario Monti.Ο Μπερλουσκόνι κατήγγειλε την απόφαση χαρακτηρίζοντας την ως πραξικόπημα, και ζήτησε πρόωρες εκλογές, χωρίς όμως, αποτέλεσμα. Η Λέγκα και το M5S ζήτησαν επίσης πρόωρες εκλογές μετά το  δημοψήφισμα των Ιταλών στα τέλη του 2016, που προκήρυξε ο Matteo Renzi. Ο τελευταίος παραιτήθηκε, αλλά ο Σέργιο Ματαρέλλα αρνήθηκε να διαλύσει το Κοινοβούλιο.

Πάντως, ο Mattarella κάλεσε σήμερα για συνομιλίες τον Carlo Cottarelli, οικονομολόγο που έχει εργαστεί στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ο 64χρονος  Cottarelli ήταν διευθυντής του τμήματος φορολογικών υποθέσεων του ΔΝΤ από το 2008 έως το 2013 και έγινε γνωστός ως "Mr. Scissors" για τη μείωση των δημόσιων δαπανών στην Ιταλία. Παρόλο που τα δύο βασικά κόμματα της αντιπολίτευσης -η Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα- έχουν ήδη δηλώσει  ότι θα υποστηρίξουν μια κυβέρνηση που θα προταθεί  από τον Mattarella, δεν έχουν αρκετές ψήφους. Εάν ο Cottarelli αποτύχει να εξασφαλίσει την στήριξη του Κοινοβουλίου, τότε οι εκλογές θα διεξαχθούν τους επόμενους μήνες. Εάν λάβει την υποστήριξη, τότε το πιο πιθανόν είναι οι  εκλογές να γίνουν προς το τέλος του χρόνου -αλλά αυτό φαίνεται να είναι το λιγότερο πιθανό αποτέλεσμα.