Η άλλη όψη της φυγής των εγκεφάλων

Είναι πλέον μία πραγματικότητα: Περισσότεροι από 250.000 ικανοί  και έξυπνοι νέοι  έχουν μεταναστεύσει στις πλουσιότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις  ΗΠΑ καθώς οι ευκαιρίες που τους προσφέρει η Ελλάδα είναι περιορισμένες έως ανύπαρκτες. Η φυγή εγκεφάλων , όπως χαρακτηρίζεται ,θα  έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις καθώς επηρεάζει το παραγωγικό μοντέλο της χώρας μετατρέποντας την σε οικονομία «χαμηλού κόστους» ενώ ταυτόχρονα προκαλεί δεκάδες προβλημάτων σε νευραλγικούς τομείς όπως η ασφάλεια.

Το μοντέλο ανάπτυξης χαμηλού κόστους,  το οποίο προσπαθεί να προσελκύσει παγκόσμιες μεταποιητικές επιχειρήσεις με την προσφορά του φθηνού εργατικού δυναμικού της περιοχής, είναι αυτοκαταστροφικό. Η εξάρτηση από τις βιομηχανίες χαμηλών μισθών αποδεικνύεται μη βιώσιμη, καθώς εργαζόμενοι όλων των ειδών των ικανοτήτων έχουν μεταναστεύσει για υψηλότερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας σε όλη την Ευρώπη με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις εργατικού δυναμικού. Αυτό ήδη έχει γίνει φανερό σε χώρες της Βαλτικής  αλλά και σε Ουγγαρία, Ρουμανία, Σλοβακία, που πλέον στερούνται τις δεξιότητες και τις γνώσεις που απαιτούνται για να ωθήσουν τις οικονομίες τους σε πιο προσοδοφόρες τριτογενείς βιομηχανίες.

Και αυτό έχει επιπτώσεις στην ανάπτυξη. Σύμφωνα με έρευνες που εστιάζονται σε  κράτη της Ανατολικής Ευρώπης τα οποία τα προηγούμενα χρόνια είχαν υψηλούς μεταναστευτικούς ρυθμούς , η φυγή των ανθρώπων έχει πολύ υψγλό μακροοικονομικό κόστος. Εκτιμάται ότι η φυγή αυτή έχει κοστίσει κατά μέσο όρο, περίπου επτά ποσοστιαίες μονάδες απώλειας πραγματικής οικονομικής ανάπτυξης. Μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που δημοσιεύτηκε  το 2016, προβλέπει ότι θα υπάρξει , επιπλέον απώλεια της τάξης του  9% στη συνολική παραγωγή έως το 2030 στην περίπτωση που  συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις.
Ταυτόχρονα , η αλλαγή της δημογραφικής πυραμίδας επηρεάζει αρνητικά και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Καθώς περιορίζεται  ο πληθυσμός που τεκνοποιεί, οι κοινωνίες  συρρικνώνονται και γερνούν. Η αναλογία των ηλικιωμένων που εξαρτώνται από τον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας αυξάνεται, πιέζοντας τα κρατικά ταμεία με υψηλές δαπάνες πρόνοιας. Τυπικό παράδειγμα η Πολωνία. Από την ένταξή της στην ΕΕ το 2004,  πάνω από δύο εκατομμύρια μετανάστευσαν στην Δύση. Αυτό επιτάχυνε το γκριζάρισμα του πληθυσμού της. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο λόγος εξάρτησης των ηλικιωμένων της χώρας -ο πληθυσμός ηλικίας 65 ετών και άνω ως ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 15 έως 64 ετών- ήταν περίπου 15%. Τώρα, ο αριθμός αυτός είναι πιο κοντά στο 20%, και κατά πάσα πιθανότητα θα διπλασιαστεί έως το 40% μέχρι το 2040, σύμφωνα με την Eurostat.

Στις χώρες της Βαλτικής, η δημογραφική παρακμή έχει επιπτώσεις στην ασφάλεια. Η μετανάστευση, όπως προειδοποίησε μια έκθεση του Υπουργείου Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου το 2015, «μειώνει το διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό για στρατολόγηση στις ένοπλες δυνάμεις σε περίπτωση κρίσης». Ήδη, η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία έχουν συνολικό πληθυσμό μόνο έξι εκατομμύρια. Οι αναμενόμενες ελλείψεις έρχονται σε μια ιδιαίτερα τεταμένη περίοδο, με την απειλή μιας επανεμφανιζόμενης Ρωσίας και την αβεβαιότητα σχετικά με τη δέσμευση των ΗΠΑ στην περιοχή.