Η "φούσκα" ετοιμάζεται να σκάσει

Η πανδημία απειλεί με σκάσιμο την φούσκα του χρέους. Το μίγμα στην παγκόσμια οικονομία είναι εκρηκτικό. Σύμφωνα με το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF) το παγκόσμιο χρέος- κυβερνήσεων και επιχειρήσεων-  αναμένεται να εκτιναχθεί και ίσως και να ξεπεράσει τα 277 τρισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το τέλος του χρόνου.To Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναμένει για το 2020 και την επόμενη χρονιά συρρίκνωση της παγκόσμιας οικονομίας ύψους 11 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Το ΔΝΤ τοποθετεί την παγκόσμια ύφεση στο 4,9%, ενώ για το 2021 προβλέπει σταδιακή ανάκαμψη της τάξης του 5,4%. Οι εκτιμήσεις αυτές ισχύουν ωστόσο μόνο υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξει ακόμα ένα κύμα πανδημίας με επιβολή νέων λοκντάουν, τα οποία θα δυναμίτιζαν οποιαδήποτε επιστροφή στην ανάπτυξη.
Πιο απαισιόδοξες είναι οι εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, η οποία «βλέπει» την συρρίκνωση της παγκόσμιας οικονομίας στο 5,2%. Και οι ειδικοί του διεθνούς οργανισμού επισημαίνουν ότι οι προβλέψεις της Τράπεζας θα είναι χειρότερες σε περίπτωση που παραταθούν τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα στην οικονομία και τη δημόσια ζωή.

Όσον αφορά τις βιομηχανικές χώρες η Παγκόσμια Τράπεζα κάνει λόγο για ύφεση 7% και στις αναδυόμενες οικονομίες για 2,5%. Στις ΗΠΑ η ύφεση θα ξεπεράσει το 6% και στην ΕΕ το 9%. Αντίθετα για την Κίνα, από όπου ξεκίνησε πριν από περίπου ένα χρόνο η πανδημία του κορωνοϊού αλλά πλέον η οικονομική ζωή έχει επανέλθει σε κανονικούς ρυθμούς, η Παγκόσμια Τράπεζα αναμένει ανάπτυξη 1%.
Οι προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφέρονται στη λεγόμενη πραγματική οικονομία. Η εικόνα στο χρηματοπιστωτικό πεδίο είναι ωστόσο διαφορετική. Σε αυτόν τον τομέα κάθε πρόβλεψη είναι ιδιαίτερα δύσκολη διότι σπάνια υπάρχουν στοιχεία για τον όγκο των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.

Ας δούμε ένα παράδειγμα. Την ώρα που το ΔΝΤ προβλέπει συρρίκνωση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 11 τρισεκατομμύρια ευρώ η ελβετική τράπεζα Credit Suisse καταγράφει στους ισολογισμούς της σχεδόν 51 τρισεκατομμύρια ευρώ σε παράγωγα. Σε σύγκριση με το 2007, έναν χρόνο πριν από το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, 25% περισσότερα. 
Το IIF που εκπροσωπεί 400 τράπεζες και οικονομικά ιδρύματα σε ολόκληρο τον κόσμο, αναφέρει ότι το χρέος παγκοσμίως έχει ήδη αυξηθεί κατά 15 τρισ. δολάρια φέτος μέχρι τον Σεπτέμβριο φθάνοντας τα 272 τρισ. δολάρια και ότι οι κυβερνήσεις- κυρίως από τις ανεπτυγμένες αγορές- αντιστοιχούν σχεδόν στο μισό αυτής της αύξησης.Το χρέος των ανεπτυγμένων χωρών έφθασε συνολικά στο 432% του ΑΕΠ το τρίτο τετράμηνο, από ένα ποσοστό περίπου 380% του ΑΕΠ στα τέλη του 2019.
Για τις αναδυόμενες αγορές, το αντίστοιχο ποσοστό το τρίτο τετράμηνο ήταν 250% (και αναμένεται να φθάσει το 365% στο τέλος τους χρόνου) με την Κίνα να αγγίζει το 335%.
Για τις ΗΠΑ το  IIF προβλέπει ότι θα έχει χρέος 80 τρισεκατομμύρια δολάρια στα τέλη του χρόνου, από 71 τρισ. που ήταν το 2019. Οσο για τις χώρες της ευρωζώνης, το συνολικό χρέος αυξήθηκε κατά 1,5 τρισ. δολάρια στα 53 τρισ. στα τέλη του Σεπτεμβρίου. 
Τις μεγαλύτερες αυξήσεις χρέους εκτός χρηματοπιστωτικού τομέα, φαίνεται να καταγράφουν μεταξύ των αναδυόμενων χωρών, ο Λίβανος, η Κίνα, η Μαλαισία και η Τουρκία. Τα μειωμένα έσοδα σε αυτά τα κρατικά ταμεία, κάνουν την αποπληρωμή των χρεών «πολύ περισσότερο επαχθή», ακόμα και αυτή την περίοδο που τα επιτόκια δανεισμού είναι σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, σημειώνει η έκθεση του IIF. Και το 2021 λήγουν ομόλογα συνολικής αξίας 7 τρισ. από αυτές τις αγορές, το 15% των οποίων είναι σε δολάρια.
Το εμπόριο παραγώγων ενισχύεται και επειδή τα κέρδη από συμβατικά τραπεζικά προϊόντα παραμένουν πενιχρά, αλλά και επειδή υπάρχει πολύ χρήμα στην παγκόσμια αγορά, το οποίο δεν επενδύεται. Διότι και από τη πλευρά των πελατών είναι πολύ πιο συμφέρον να κάνουν χρήση χρηματοπιστωτικών εργαλείων για να αυξήσουν τα κέρδη τους παρά να επενδύσουν στην οικονομία.

Την ίδια στιγμή κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες εξακολουθούν να τυπώνουν χρήμα, το οποίο στη συνέχεια ρίχνουν στην αγορά για να αντισταθμίσουν αποπληθωριστικές τάσεις, αλλά και για να περιορίσουν το κίνδυνο οικονομικής ύφεσης. Στη πραγματικότητα όμως το φρέσκο χρήμα δεν διοχετεύεται στην οικονομία, αλλά καταλήγει στις χρηματαγορές. Με αποτέλεσμα η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών BIS με έδρα τη Βασιλεία της Ελβετίας να υπολογίζει το ΑΕΠ όλων των χωρών του πλανήτη στα 63 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ τον συνολικό τζίρο με παράγωγα σε περίπου 630 τρισεκατομμύρια. Είναι δηλαδή δεκαπλάσιος.